11.- Audientzia Garatzeko Egiturazko Egokitasun Indizea (AGEE Indizea) Hizkuntza Gutxituetako Irrati eta Telebistetan

Sarrera

Gaur egun, gizarteak inoiz baino gehiago behar ditu kalitatezko komunikabideak, beren funtzio sozial garrantzitsuak bikaintasunez bideratu eta, halaber, esfera publiko parte-hartzailea sortzen kolabora dezaten.

Baina horretarako, hedabideek audientzia behar dute izan, gizartera iritsi. Baieztapen hau egin da, jarraian dator galdera esanguratsua: ongi prestatuta al daude hedabideak audientzia lortzeko, garatzeko? Ikerketa areago mugatuz, ongi prestatuta al daude hizkuntza gutxituetako irrati eta telebistak audientzia emaitzak eta metrikak garatzeko eta lortzeko, kontuan izanik beren errealitate mugatu eta zaila?

Artikulu honetan aztertzen da zer garrantzi edo efektu duten faktore estruktural edo egiturazko batzuk irrati eta telebistaren audientziaren garapen eta dimentsioan. Aipaturiko faktoreak irrati eta telebistaren barnekoak eta kanpokoak izan daitezke. Horiek definitu eta erabiliz, indize bat prestatu da bai Europa mailako erreferentzia orokor bat kalkulatzeko eta bai Europako zazpi hizkuntza gutxitutako irrati eta telebisten egoera ezagutzeko: euskara, katalana, galegoa, frisiera, galesera, irlandera eta gaeliko eskoziarra.

Lehen aldiz proposatzen den, eta aitzindaria izan daitekeen, kontzeptu eta neurketa-metodo honi Audientziaren Garapenerako Egiturazko Egokitasun Indizea Hizkuntza Gutxituetako Irrati eta Telebistetan2 (AGEE Indizea, labur idatzita) deitura jarri diogu. HEKA ikerketa taldeko sinatzaile hauek garatu dute baina, pozez eta gizalegez aitortzen da, Indizearen prestaketan, hainbat ikertzaile unibertsitariok, hedabideetako profesionalek, eta ikertutako zazpi irrati eta telebisten zuzendariek parte hartu dutela.

Helburuak

Artikulu eta ikerketa honen helburuak eta emaitzak hiru dira:

1. 1. Audientziaren Garapenerako Egiturazko Egokitasun Indizearen (AGEE Indizea) sorkuntza eta prestaketa: lehen helburu eta emaitza honetan kontzeptua sortu, egiturazko faktoreak identifikatu eta neurketa indizea prestatu da.
   2. Europa mailako AGEE Indize Orokorra hizkuntza gutxituetako irrati eta telebistetarako kalkulatzea: bigarren emaitza honetan, Europa mailako erreferentziazko AGEE Indizea ezarri da. Europar indize orokor hau kalkulatu da adituen panel profesional eta akademikoak egindako ebaluaziotik.
   3. Ikertutako hizkuntza gutxituko irrati eta telebista bakoitzaren AGEE Indizea neurtzea: ikertutako irrati eta telebista bakoitzaren AGEE Indizea ebaluatu eta kalkulatu da, beren egiturazko faktoreen egoera eta egokitasun indizea ezagutzeko. Emaitza horiek Europa mailako AGEE Indizearekin zein beste irrati eta telebistek erdietsitako emaitzekin konparatu dira.

Metodologia

1. 1. Ikertutako irratiak eta telebistakGuztira zazpi telebista eta zazpi irrati ikertu dira, komunitate bakoitzean bana. Denak publikoak dira, programazio generalista dute eta komunitate osora iristen dira. Hauxe da zerrenda:
      • Telebistak: TV3 Katalunian, ETB1 Euskadin, TVG Galizian, S4C Galesen, TG4 Irlandan, Omrop Fryslân-TV Frisian, eta BBC ALBA Eskozian.
      • Irratiak: Catalunya Ràdio Katalunian, Euskadi Irratia Euskadin, Radio Galega Galizian, BBC Radio Cymru Galesen, RTÉ Raidió na Gaeltachta Irlandan, Omrop Fryslân-Radio Frisian, eta BBC ALBA Eskozian.
   2. Audientzia Garatzeko Egiturazko Egokitasun Indizearen eraikuntza eta interpretazio eskalak (AGEE indizea)Audientzia Garatzeko Egiturazko Egokitasun Indizea (AGEE indizea) irizpide eta urrats metodologiko eta zientifiko egokiak jarraituz prestatu da (Hsia, 1988; Wimmer & Dominick, 1983; Zabaleta, 1997).Lehenik, bibliografia egokia, askotarikoa eta audientziarekin erlazionatutakoa kontsultatu zen (Budarick, 2017; Cormack, 1999; Eastman, 1998; Lowe & Martin, 2019) eta audientziaren garapenean eragina izan dezaketen egiturazko hainbat faktore identifikatu zituen ikerketa taldeak, beste ikertzaile batzuen laguntzarekin.Bigarrenik, agertutako faktore horien sintesia, definizioa eta mailakatzea egin zen, eta behin behineko galdetegi bat prestatu. Proba modura, ikerketa taldeak ebaluazio pilotu bat egin zuen, galdetegiaren koherentzia eta indizearen aplikazioa ziurtatzeko eta kodetzean egon zitezkeen zalantzak zuzentzeko. Proba hau gainditu ondoren, behin behineko indizearen galdetegia 33 pertsonez osatutako aditu-talde bati bidali zitzaion, ebaluatu eta ekarpenak eta aldaketak egin ziezazkioten.Talde honen osaketan arreta handia jarri zitzaien jakintza-alorrari (hedabideetako profesionalak eta unibertsitate irakasleak), generoari eta hedabide aniztasunari. Hau izan zen taldea:
      • 15 akademiko edo unibertsitate-irakasle, komunikazioaren alorrekoak (% 45).
      • 18 profesional (% 55): Euskadi, Galizia, Katalunia, Irlanda, Gales, Eskozia eta Frisiako zazpi irrati eta telebistetako zuzendariak eta hainbat komunikabidetako esperientzia handiko profesionalak.

      Honela, 33 pertsona aditu horiek hainbat ekarpen, ideia eta egiturazko faktore proposatu zituzten. Horiek guztiak ikerketa honetako autoreek, beste kolaboratzaile batzuen laguntzarekin, ebaluatu egin zituzten eta, azkenik, faktoreen indizea kontsentsuatu eta erabaki zen. Indize honetan egiturazko zortzi faktore daude: hiru irrati eta telebistatik kanpokoak eta bost irrati eta telebista barnekoak.

      Irrati-telebistaz kanpoko egiturazko faktoreak:

      1. Hiztun-populazioa (hiztun kopuruz eta portzentajez osatua)
      2. Hizkuntzen arteko ulergarritasun linguistikoa.
      3. Hedabideen arteko lehiakortasun edo konpetentzia (edozein motatako hedabideen artekoa).Irrati-telebista barruko egiturazko faktoreak
      4. Notorietatea edo nabarmentasuna.
      5. Prestigioa.
      6. Programazioaren kalitatea eta ugaritasuna.
      7. Finantziazioa.
      8. Presentzia (jarduera) sare sozialetan eta zerbitzu ez linealetan.

      Balio-eskala egiturazko faktoreen kodetze eta ebaluaziorako

      Egiturazko faktoreak sei kategoriako Likert eskala baten bitartez ebaluatu dituzte adituek (0 = batere ez; 5 = oso altua/garrantzitsua).

      1. Likert eskala egiturazko faktoreak ebaluatzeko
         

         Testu balioa	Batere ez	Oso baxua	Baxua	Ertaina	Altua	Oso altua
         Zenbaki balioa	0	1	2	3	4	5

         Iturria: autoreak. Oharra: 1. Faktorean, hizkuntza gutxituko hiztunen neurketan, eskala objektibo konbinatua erabili da (ikus beherago taula).

         Kanpoko faktorea 1: hizkuntza gutxituko hiztunen dimentsio kuantitatiboa

         Faktore estruktural hau zehazteko bi parametro hartu dira kontuan: hizkuntza gutxituko hiztun kopurua eta portzentajea. Izan ere, gerta daiteke komunitate batean hiztun kopurua nahiko handia izatea, baina bere portzentajea gizarte horretan baxua eta, ondorioz, hiztunen ehunekoa txikia bada, haien presentzia diluituta edo lausotuta gera daiteke eta horrek eragina izan irrati edo telebistaren audientziaren garapenean.

         Ondoko taulan, hiztunen kopurua eta ehunekoaren datuak –seguru aski berrienak– aurkezten dira (2020-2022 gehienak). Euskadi, Katalunia eta Frisiako datuak komunitate politiko-administratiboarenak dira eta ez hizkuntza komunitatekoak, audientzia neurtzen duten enpresen irizpidea jarraituz kasu honetan.

      2. zazpi komunitateetako hiztunen kopurua eta ehunekoak (2016-2022)
         

         	Kopurua	% hiztunak
         Katalunia	6.099.433	% 81,2
         Galizia	2.309.982	% 88,1
         Euskadi	1.006.826	% 47,5
         Gales	870.519	% 29,1
         Irlanda (Errepublika eta Ipar Ir.)	899.566	% 14,2
         Frisia	471.250	% 72,5
         Eskozia	87.056	% 1,9
         Guztira	12.068.581	Batez beste: % 43,9

         Autoreek egina. Iturriak (beteak beste): Kataluniako Estatistika Institutua; Galiziako Estatistika Institutua; Euskal Estatistika Erakundea; Galesko Gobernua; Central Statistics Office of Ireland, The Northern Ireland Statistics and Research Agency (NISRA); Statistics Netherlands (CBS) Frisian.

         Edozein modutan, hiztun zifra hauek arretaz hartu behar dira, izan ere, desadostasunak baitaude estatistika agentzien artean, ezagutza eta konpetentzia linguistikoa, ezagutza mota bakoitza definitzeko orduan erabilitako irizpideei buruz, eta datu batzuen fidagarritasunari buruzko zalantza batzuk.

         Hiztun komunitate bakoitza bi aldagairen arabera (kopurua eta ehunekoa) ebaluatu da, Likert eskala (1-5) aplikatuz ondoko taulan agertzen diren irizpideen arabera.

      3. hiztun populazioaren neurketaren eskala konbinatua
         

         Hiztun kopurua	Testu balioa	1-5 eskala balioa
         <99.000	Oso txikia	1
         100.000 - 499.000	Txikia	2
         500.000 - 999.000	Ertaina	3
         1.000.000 - 1.999.000	Handia	4
         > 2.000.000	Oso handia	5

         Hiztun %	Testu balioa	1-5 eskala balioa
         <10%	Oso baxua	1
         10-24%	Baxua	2
         25-49%	Ertaina	3
         50-74%	Altua	4
         <75%	Oso altua	5

         Iturria: autoreak.

         Kanpoko faktorea 2: hizkuntzen arteko ulergarritasun linguistikoa.-

         Hizkuntzen arteko ulergarritasun linguistikoa deitutako kontzeptua, soziolinguistikan erabilia, (Charlotte Gooskens et al., 2018), honela definitzen da: bi hizkuntzek elkarren artean daukaten ulergarritasun- edo inteligibilitate-gradua. Azterketa honetan hizkuntza nagusi (gaztelania, ingelesa, adibidez) eta gutxituaren (euskara, galegoa, etab.) arteko elkarrekiko ulergarritasunaz ari gara.

         Beraz, operatiboki, kontsideratzen da, ezen elkarrekiko ulergarritasuna altua baldin bada, audientzia hazteko aukera ere areagotu egiten dela; izan ere, hizkuntza gutxituko hiztun ez direnek ere neurri batean behintzat uler dezakete hizkuntza gutxituko irrati edo telebistako edukia.

         Ikerketa-proiektu honen baitako (UPV/EHU, Erref.: US17/21) beste atal batean, telebista eta irratien audientzia metriken azterketara bideratua, aurkitu da korrelazio nabarmena dagoela telebista eta irratietako audientzia portzentajeen eta hizkuntzen arteko ulergarritasun linguistikoaren artean. Antzeko korrelazioa, nahiz eta indar gutxiagorekin, aurkitu da baita ere hiztun populazioaren eskala konbinatuan (hiztun portzentajea eta kopurua) 3.

         Kanpoko faktorea 3: komunikabideen arteko konpetentzia-gradua

         Irrati eta telebistek pairatu beharreko beste hedabideen konpetentzia adierazten du.

         Barruko faktorea 4: notorietatea

         Telebista edo irratien nabarmentasun edo notorietate publikoa adierazten du, hau da, erabiltzaile edo ikusleek horietaz daukaten ezagutza-gradua.

         Barruko faktorea 5: prestigioa

         Telebista edo irratiaren prestigio publiko edo sozialari dagokio.

         Barruko faktorea 6: programazioaren kalitatea eta ugaritasuna

         Irrati eta telebisten programazio anitz eta kalitatekoa ebaluatzen da.

         Barruko faktorea 7: finantziazioa

         Irrati eta telebisten finantzaketari dagokio. Funtsezko faktorea da programazio ona eta askotarikoa gizarteari eskaintzeko eta audientzia lortzeko. Honen ebaluazioan irizpide objektibo eta subjektiboak erabil litezke. Objektiboen artean, besteak beste, aurrekontuaren alderaketa egin daiteke hizkuntza nagusiko beste irrati eta telebista publikoenekin. Horretarako, erreferentzia edo aldagai modura erabil daiteke dentsitate ekonomikoa, hau da, zenbat euro inbertitzen diren biztanle edo hiztun bakoitzeko.

         Europa mailan, hau da, HEKA taldeak ikertutako bederatzi hizkuntza gutxituetako hedabide sistema elebakarretan (prentsa, irratia eta telebista sartuta), 2015ean dentsitate ekonomikoa 17 eurokoa zen bizilagun bakoitzeko eta 82 eurokoa hizkuntza gutxituen hiztun bakoitzeko. Jakina, diferentziak handiak ziren hizkuntza komunitateen artean. Euskadiren kasuan, bizilagun bakoitzeko kopurua 29 eurokoa zen eta hiztun bakoitzekoa 97 eurokoa (Zabaleta & Xamardo, 2022).

         Barruko faktorea 8: presentzia sare sozialetan eta zerbitzu ez linealetan

         Hedabideak sare sozialetan eta zerbitzu ez linealetan duen presentzia faktore garrantzitsua da gaur egun audientzia igotzeko eta interakzioa hazteko.

Emaitza 1:

Europa mailako AGEE Indize OrokorraAGEE Indizea eraikitzen parte hartu duten 33 akademiko eta medioetako profesionalek, beren ezagutza eta pertzepziotik, irratiaren eta telebistaren audientzia garatu eta hazteko aipatutako faktore estruktural horiek daukaten garrantzia eta munta baloratu eta kodetu dute. Egiaz, zortzi egiturazko faktoreetatik zazpi kodetu dituzte. Salbuetsitako faktorea hizkuntza gutxituko hiztun populazioaren dimentsio konbinatua izan da (kopurua eta portzentajea), ikerketaren autoreek beraiek kalkulatu baitute hau, lehenago adierazitako erreferentziak eta metodoa erabiliz (ikus Taula 3: hiztun neurketaren eskala konbinatua).

Beraz, adituek egindako kodetzeen batez bestekoa atera da faktore bakoitzean eta Europa mailako AGEE Indize Orokorrak balio hauek ditu:

• Kanpoko faktoreen batuketa: 11’6 puntu, 15 posibleetatik (3 faktore bider 5).
• Barruko faktoreen batuketa: 21´6 puntu, 25 posibleetatik (5 faktore bider 5).
• Europa mailako AGEE Indize Orokorra: 33´2 puntu, 40 posibleetatik.

Europa mailako indize orokor horrek (33’2 puntu) adierazten du puntuazio hori edo horren balio hurbila lortuko lukeen irrati edo telebista bere audientzia egoki garatzeko bikain prestatuta legokeela, hots, bere egiturazko egoera egokia litzatekeela audientzia kopuru edo tamaina aipagarria izateko; gutxienez, egiturazko zortzi faktore horien ikuspuntutik begiratuta.

Indize orokor europarraren balio eta sendotasunari dagokionez, esan behar da aditu akademiko eta profesionalen artean kointzidentzia-gradua oso altua izan dela beraiek kodetutako egiturazko zazpi faktoreetan.

1. 1. AGEE Indizearen interpretazio-eskalak eta tarteakIrrati eta telebista bakoitzaren AGEE Indizea, AGEE europarrarekiko analizatu eta haztatzeko, ondoko interpretazio eta korrelazio eskalak ezarri dira, metodo koherentzia mantenduz.

1. AGEE Indizearen interpretazio-eskalak, irrati eta TBrako
   

   1	Oso baxua	% 0-19	0'0-2´2	0'0-4'2	0'0-6´5
   2	Baxua	% 20-39	2'3-4'5	4'3-8'5	6´6-13´2
   3	Ertaina	% 40-59	4'6-6'9	8'6-12'9	13'3-19´8
   4	Altua	% 60-79	7'0-9'2	13'0-17'3	19'9-26´5
   5	Oso altua	% 80-100	9´3-11´6	17'3-21'6	26´6-33´2

   A ) Eskala (1-5 puntu)

   B ) Eskala testuala

   C ) Eskalen batezbesteko tartea (%) (11’6 pt. gehienez)

   D ) Kanpoko faktoreen puntuaketa-tarteak AGEE europarrean (11’6 pt. gehienez)

   E ) Barruko faktoreen puntuaketa-tarteak AGEE indize europarrean (21’6 pt. gehienez)

   E ) AGEE indize europar osoaren puntuaketa-tarteak (33’2 pt. gehienez)

   Iturria: autoreak.

Emaitza 2:

Telebista bakoitzaren AGEE IndizeaLehenago esan denez, hiztun populazioaren faktorea modu objektiboan kalkulatu da (1-5 eskalan), baina beste zazpi faktoreen ebaluazioa eta kodetzea aztertutako telebisten zuzendari eta editoreek egin dute, beren irizpide profesionalaren arabera.

Jakina, ikerketa honen autoreek ezin dute bazterrean laga hemen dagoen alderdi subjektiboa eta, neurri batean, zuzendariek agian modu positiboagoan ebaluatu ahal izan dute beren telebistaren egoera. Hala ere, beraien etikarekiko aitortza kontuan hartzen da.

Ohar hauek eginda, zazpi telebisten AGEE indizeak honela laburbil daitezke:

• • • AGEE Indize oso altua (Erreferentziazko Indize Europarraren % 80-100): Katalunia, Galizia, Frisia eta Euskadiko telebistek AGEE indize oso altua daukate.
    • AGEE Indize altua (Erreferentziazko indize Europarraren % 60-79): Irlanda eta Galesko telebistek AGEE indize altua daukate.
    • AGEE Indize ertaina (Erreferentziazko Indize Europarraren % 40-59): Eskoziako telebista BBC Alba telebistak AGEE indize ertaina dauka.

 

Emaitza 3:

Irrati bakoitzaren AGEE IndizeaZazpi irratien AGEE Indizeak honela laburbil daitezke:

• • • AGEE indize oso altua (Erreferentziazko Indize Europarraren % 80-100): hiru komunitatetako irratiek (Katalunia, Galizia eta Frisia) AGEE indize oso altua daukate, telebistan gertatu den modura.
    • AGEE indize altua (Erreferentziazko indize Europarraren % 60-79): hiru komunitatetako irratiek (Euskadi, Irlanda eta Gales) AGEE indize altua daukate.
    • AGEE indize ertaina (Erreferentziazko Indize Europarraren % 40-59): Eskoziako BBC ALBA Radio nan Gaidhealek AGEE indize ertaina dauka.

Ondorioak

1. 1. 1. Ondorioak telebistan. Lau komunitatetako (Katalunia, Galizia, Frisia eta Euskadi) telebistek AGEE Indize oso altua daukate eta honek adierazten du, edo interpreta daiteke, ondo prestatuta daudela audientziaren kopurua garatzeko eta igotzeko, potentzialki gutxienez.Zehazkiago, telebista katalan, galiziar eta frisiarraren kasuan, neurri batean behintzat, emaitza hori gertatzen da egiturazko kanpoko hiru faktoreetatik bitan (hiztun-populazioa eta hizkuntza gutxitu eta nagusiaren arteko ulergarritasuna) balioak ere oso altuak dituztelako (Frisiaren kasuan, hiztun portzentajea oso altua da, nahiz eta kopuru absolutua txikiagoa den). Aldiz, ETB1en, hizkuntzen arteko ulergarritasuna oso baxua da eta, ondorioz, eragin negatiboa dauka bere AGEE Indizean. Hala ere, euskal telebistaren indizea oso altua da, bere barruko egiturazko faktoreen sendotasun eta balorazio altuari esker.Beherago, AGEE Indize altuarekin, Irlanda eta Galesko telebistak daude. Hemen ere eragin negatiboa daukate egiturazko kanpoko bi faktorek (hizkuntzen arteko ulergarritasuna eta hiztun-populazioak) eta baita barruko egiturazko faktore batzuk, finantziazioak adibidez.Azkenik, indize maila ertainean, Eskoziako BBC ALBA telebista dago, egiturazko kanpoko eta barruko faktoreen eraginagatik. Lehenen artean hizkuntzen arteko ulergarritasunaren balio baxua dago eta gaeliko eskoziarraren hiztun-populazioaren kopuru eskasa. Era berean, egiturazko barruko faktoreen artean finantziazioaren maila erlatiboki baxua dago.
      2. Ondorioak irratian. Hemen, hiru komunitatetako irratik (Katalunia, Galizia eta Frisia) AGEE Indize oso altua daukate eta, telebistarako idatzi den modura, emaitza honek indartu egiten du interpretazioaren zentzua, alegia, irrati hauek estrukturalki oso ongi daudela audientzia kopuru eta portzentaje aipagarria izateko, potentzialki gutxienez. Izan ere, beren asteroko reach edo audientzia metatu estimatua %11-17 artean dago, nahiko balio ona.AGEE Indize altua daukaten irratiak hiru komunitatetakoak dira (Euskadi, Irlanda eta Gales). Hemen bereizketa bat egin behar da. Euskadi Irratiaren asteroko reach edo audientzia metatu estimatua %9’6 da, nahiko altua kontuan izanik bere kanpoko faktore estrukturalak ez direla egokienak. Aldiz, Irlanda eta Galesko irratiek, antzeko egoeran egonik, asteroko reach estimatua %2-6 artekoa, baxu samarrra.Bestalde, ohar modura, adierazi behar da ETB1ek AGEE indize oso altua duen bitartean, Euskadi Irratiak AGEE indize altua duela. Egiturazko kanpoko faktoreetan bien balioak berdinak dira (5’5 puntu guztira), baina diferentzia barneko faktoreetan gertatu da, non ETB1ek 22 puntu dituen eta Euskadi Irratiak 20. Zehazkiago, Euskadi Irratiak prestigioaren eta finantziazioaren faktoreetan puntu bana gutxiago lortu ditu (ebaluatzailearen iritzia) eta horrek eragin du bere AGEE Indizea altua izatea eta ez oso altua. Baina egiaz ez du eragin nabarmenik, audientzia datu onak dituelako Euskadi Irratiak.Azkenik, AGEE Indize ertainarekin Eskoziako BBC Radio nan Gaidheal irratia dago. Telebistan bezala, gaeliko eskoziar eta ingelesaren arteko ulergarritasun oso baxua eta gaeliko eskoziar hiztun kopuru eskasa dira arrazoi garrantzitsuak.
      3. Azken gogoeta. Artikulu honen atzetik dagoen ikerketa proiektuak zentzuz eta metodo egokiz sortu eta eraiki du tresna, AGEE Indizea, hizkuntza gutxituetako irrati eta telebisten egiturazko egokitasuna nola den neurtzeko, audientziaren garapena izateko helburuz. Aditu akademiko eta hedabideetako profesionalen iritzi, ekarpen eta kodetzeek bermatu dute bai indize formulazioa eta bai Europar AGEE Indize Orokorraren balioa, egiturazko faktoreei puntuazioak emanez (hiztun populazioaren faktorean salbu, adierazi den modura).Bestalde, telebista eta irrati bakoitzaren AGEE Indizea irrati eta telebista horietako zuzendariek ebaluatu dutenez, neurri batean behintzat, subjektibitateak eragina eduki du eta diferentziak egon daitezke korporazio bereko irrati eta telebisten artean. Lehenbiziko aldia izatean dago argibidea. Baina hurrengo baterako, hobe litzateke aditu panel independenteek egitea irrati eta telebista bakoitzaren ebaluazioa.Etorkizunera begira, behar diren egokitzapenak eta lanketa metodologikoak eginda, AGEE Indizea hizkuntza gutxituetako beste hedabide mota eta plataformen azterketan erabil liteke.

Erreferentzia bibliografikoak

Budarick, J. (2017). Minorities and media : producers, industries, audiences. Palgrave Macmillan.

Charlotte Gooskens, Vincent J. van Heuven, Jelena Golubović, Anja Schüppert, Femke Swarte, & Voigt, S. (2018). Mutual intelligibility between closely related languages in Europe. International Journal of Multilingualism, 15(2), 169-193. https://doi.org/10.1080/14790718.2017.1350185

Cormack, M. (1999). Minority Languages and Television Programming Policy. International Journal of Cultural Policy, 5(n/a), 293-313.

Eastman, S. T. (1998). Programming Theory Under Strain: The Active Industry and the Active Audience. In M. E. Roloff & G. D. Paulson (Eds.), Communication Yearbook 21 (pp. 323-377). Sage.

Hsia, H. J. (1988). Mass Communications Research Methods: A Step by Step Approach. Lawrence Erlbaum Assoc.

Lowe, G. F., & Martin, F. (2019). From Public Service Broadcasting to Public Service Media: The Core Challenge. In G. F. Lowe & J. Bardoel (Eds.), Public Service Broadcasting to Public Service Media (pp. 9-26). Nordicom.

Wimmer, R., & Dominick, J. R. (1983). Mass Media Research: An Introduction. Wadsworth Publishers.

Zabaleta, I. (1997). Komunikazioaren Ikerkuntzarako Metodologia. Udako Euskal Unibertsitatea.

Zabaleta, I., & Xamardo, N. (2022). Economy and funding of European minority language media: Reality and impact of digitalization and economic crisis. Journalism, 23(5), 1149-1168. https://doi.org/10.1177/1464884920954039

---

1 Ikerketa honen erreferentzia: “Irrati eta telebistako audientziak hizkuntza europar gutxituetan: errealitatea, estrategiak eta erronkak”. Euskal Herriko Unibertsitateko (UPV/EHU) “Unibertsitatea-Gizartea” ikerketa-programaren baitan (Erref.: US17/21).

2 Ingelesez: Structural Suitability Index for Audience Development in Minority Language Radio and TV. Gaztelaniaz: Índice de Idoneidad Estructural para Desarrollo de Audiencia en Radio y TV de Lenguas Minoritarias. Frantsesez: Indice d’adéquation structurelle pour le développement de l’audience de la radio et de la télévision en langues minoritaires.

3 Katalunia, Galizia eta Frisiako telebistek – hizkuntzen arteko ulergarritasun linguistiko eta hiztun-populazioaren batezbesteko konbinatu altu eta oso altukoak dituztenak– %10-15 arteko share portzentajea daukate, nahiko handia. Aldiz, Euskadi, Irlanda eta Galesko telebistek, hizkuntzen arteko ulergarritasun linguistiko eta hiztun-populazioaren batezbesteko konbinatu baxu eta oso baxuarekin, konparatiboki share edo ikusle-kuota ere baxua daukate: %1-3 artean. Irrati gehienetan ere antzeko korrelazioa ikusi da beren asteroko reach portzentaje estimatuaren eta aipatutako bi faktore horien artean. Ikus: https://www.ehu.eus/eu/-/upv-ehuren-ikerlan-batean-konparatu-dituzte-aurrenekoz-europako-hizkuntza-gutxituetan-egiten-diren-telebista-eta-irratien-audientziak.