11.- Negozio-lerro berriak euskal podcastgintzan: berezko ekoizpenak eta branded content direlakoak

Urtekaria 2024-25 | Arantza Gutierrez Paz (UPV/EHUko Ikusentzunezko Komunikazioa eta Publizitatea Saila)

Artikulu honetan podcast industrian zabaltzen ari diren bi enpresa- edo ekoizpen-lerro aztertu dira; izan ere, irratiek, ohiko komunikabideek, eta gizarte eta kultur eragileek egindako podcastei, audio eta ikus-entzunezko ekoiztetxeek eta komunikazio- zein publizitate-agentziek egindakoak gehitu behar zaizkie.

Hurbilketa deskriptiboa egiten da Hego Euskal Herrian ari diren enpresetan oinarrituta, etorkizunari begira izan daitezkeen joerak kontuan hartuz, non eragile nagusi moduan agertzen den EITBk 2025ean abian jarriko duen GUAU audio-plataforma. Industria honek duen garrantzia eta pisu espezifikoa ezagututa, artikuluak zertzelada batzuk ematen ditu ondorengo ikerketetarako baliagarriak izan daitezen. Unibertsitatean horren inguruan ikerketa batzuk egin badira ere, gaur egun podcastgintzaren inguruko analisi gehienak eragileek (ekoizleak, plataformak…) egindakoak dira, baina joera batzuk erakusten dituzte. Hurrengo urteetan baieztatuko diren ala ez, geroko ikerketek berretsi edo ezeztatuko dute.

1. Sarrera

Nabarmentzekoa da podcast kontsumoa igo dela azken urteotan eta batzuen iritziz boom bat bizi dugula; nahiz eta aditu batzuen aurreikuspenak ez diren oso baikorrak, eta sabaia ukitu duen fenomenoa dela uste duten. Luis Miguel Pedrero katedratikoak Nebrijako behategian podcast kontsumoaren inguruan egindako 2023ko txostenean islatzen denez, hau mantendu da, komunikabide tradizionalena jaitsi den bitartean. Hala ere, Atresmedia enpresak 2022an sorturiko Sonora ordainpeko plataformaren porrota eta ekoizpenaren jaitsiera dira bere ustez podcastaren industriaren mugaren adierazgarri espainiar estatuan. Zaila da egoeraren diagnosi zehatza izatea, datu gehienak plataformek zein ekoizleek beraiek eskaintzen dituzte-eta.

Pedreroren ustez (2024: 14), industria bost eragile nagusiren inguruan eratzen da:

agregazio eta hedapen zerbitzuak;
irrati-kate publiko eta pribatuen podcast atalak;
audioliburuen operadoreak
irratiak ez diren komunikabideak, zeintzuek eduki mota hau sartzen duten negozio tarte moduan
ekoiztetxeak

Bere azterketan ez ditu kontuan hartzen, ordea, hirugarren sektoreko hedabideak, kultur eta gizarte-elkarte eta erakundeak edota komunikazio- eta publizitate-agentziak.

Era berean, sektorearen garrantziaren erakusle dugu, adibidez, Dosdoce kultur aholkularitzak egindako gaztelaniazko podcasten mapan 300 ekoizle baino gehiago agertzea; horien artean, berriz, euskal eragile bakarra dago, Ulu Media, alegia. Industria estrategikoa bihurtzen ari denaren beste erakusle bat da, besteak beste, Espainiar gobernuak 2024tik aurrera podcastak ekoizteko dirulaguntzak sartu dituela 2021etik bideojoko eta sortze digitalari emandako laguntzen deialdietan1. Hala ere, finantzazio lerro horretan agerian dago ekoizpen txikiez ari garela, telebista edo filmen aurrekontuekin zerikusirik ez dutenak. Hego Euskal Herrian ere, zenbait administrazio publikok (udalek eta aldundiek, esaterako) audio-ekoizpenentzako dirulaguntzen deialdiak zabaldu dituzte. Gainera, Tabakalera eta EITBk abian jarri dute Audogile Berriak izeneko lehiaketa, irabazleei proiektuak ekoizteko bitartekoak ordainduz.

Entzuleek nahiago dituzten podcasten inguruan, Analizy-k (2024) dionaren arabera, komedia, gizartea eta kultura, eta benetako krimenak dira gehien kontsumitzen direnak; osasuna eta ongi-izatea eta albisteak ere gehiago kontsumitzen direnen artean daude. Roncesvalles Labianok, berriz, Nafarroako Unibertsitateak argitaratzen duen Digital News Report 2024ko txostenean, gai bereziak, zientzia eta teknologia, ekonomia, osasuna, historia (% 20) eta bizi-estiloarekin loturikoak —moda, artea, literatura, bidaiak eta aisialdia— (% 17) dira arrakasta handiena dutenak. Horren atzetik kokatzen dira gaurkotasunarekin lotutakoak eta gertaerak, krimenak barne. Adinaren arabera, gizarte gaiak eta gertaerei buruzkoak dira gazteek nahiago dituzten gaiak; 25-55 urtekoek, berriz, gai berezituak eta bizi-estilokoak aukeratzen dituzte bereziki, eta nagusienek, aldiz, gaurkotasunari buruzkoak (Labiano: 146-147).

Nebrijako behategiaren arabera, «kultura eta gizartea eta buru-osasuna eta ongizate fisikoa dira gehien lantzen diren gaiak; eta beste muturrean daude, ordea, haurrei zuzendutako saioak, teknologia, musika eta kirolari buruzkoak. Solasaldietan oinarrituriko podcastak gehiago dira, ez soilik zifratan, baita iraupenean eta bideopodcastetan ere. Narrazio exigentzia eta koste handiagoak dituzten kazetaritza-edukiak ere gutxitu dira. Eta gazteak erakartzea jarri da ortzi-mugan». (Pedrero, 2024: 9)

Beste aldetik, iVoox-en txostenak (2023) jasotzen dituen gehien entzuten diren saioen formatuak solasaldiak (% 58), narrazioak (% 27) eta, ondoren, fikzioak (% 8) dira. Gaztelaniazko podcasten entzuleen artean, entretenimendua da nagusi (zinema eta telebista). Gazteei dagokienez, gairik aukeratuenak buru-osasunari buruzkoak, Influencer direlakoek gidatutakoak, Pop kultura eta LGTBIQ+ dira. Abigail Orús-ek (2024) Statistan argitaraturiko artikuluan jasotzen duenez, kasu guztietan ez-fikziozko narrazioak eta solasaldiak dira gehien entzuten direnak. Horretaz gain, ikerketa gehienak bat datoz bideopodcasten kontsumoaren hazkuntza nabarmentzeko orduan.

Hizkuntzei dagokienez, iVoox-en datuek nabarmentzen dute espainiar Estatuan 2023an ekoitzi ziren podcasten % 73 gaztelaniaz egiten direla; % 5,23 katalanez, % 1,35 galegoz eta % 0,75, berriz, euskaraz.

Podcasten kontsumo gorakada horrek negozio-lerro berriak zabaldu ditu, baita Euskal Herrian ere. Izan ere, ekoizpenari dagokionez, hiru podcast mota nagusi bereiz ditzakegu:

Irratsaioen podcastak; dagoeneko zuzeneko programazioak eskainitako saioen grabazioak izan ohi dira, nahieran entzun daitezkeenak. Zenbaitetan, saio osoak eskaini ordez, horren atalak edo eduki zehatzak eskuragarri jartzen dira.

Berezko podcastak2 edo jatorrizko saioak, pertsona, marka edo agentzia batek asmaturiko audio-saioak, irrati edo telebistarekiko inolako loturarik ez dutenak.

Ekoizpenari dagokionez, hauek izan daitezke: komunikabideek edo plataformek beraiek ekoizturikoak; kanpoko eragileek egindakoak, elkarteen, hirugarren sektoreko antolakundeen edo erakunde publiko eta pribatuen podcastak, eskola- eta dibulgazio-podcastak edo «egilearen» podcastak.

Branded podcast edo podcast korporatiboak. Aurrekoak bezala, irratitik emititzeko baino gehiago izaera propioa izateko audio-edukiak dira. Kasu horretan, aurrerago ikusiko dugunez, marka batekin loturikoak dira eta, gehienetan, kanpoko agentziek hirugarrenentzat egindakoak.

2021ko lehenengo hiru hilabetekoan egindako analisi batean José Gamir-Rios eta Lorena Cano-Orion ikertzaileek (2022:) ondorioztatu zuten azterturiko podcasten % 72,3 berezkoak zirela, eta % 26,7, berriz, aurretik irratian emandako saioen grabazioak. Berezko saioei dagokienez, heren bat baino gehiago (% 36,4) ekoiztetxe batek egindakoak izan ziren azterturiko garai horretan.

Dosdoce aholkularitzaren datuen arabera, podcast industria osatzen duten eragileen % 30,29 soinu-edukien ekoizleak dira; % 22,10, komunikabideak eta % 11,46 streaming-plataformak (podcastak, audioliburuak, audiodramak, serieak, e.a. eskaintzen dituztenak) (Dosdoce.com, 2024).

Artikulu honetan podcast korporatibo edo markakoak eta kanpoko eragileek ekoiztutakoak izango ditugu hizpide. Lehenengoak komunikazio- eta publizitate-agentzia askoren zerbitzuen zerrendan sartu dira afixen, iragarkien edo babesletza eskaintzekin batera, eta podcasten ekoizpenaren kanporatzeak aukera berriak zabaldu ditu, audio-ekoizleentzat ez ezik, ikus-entzunezkoen enpresentzat ere.

Komunikazio- eta publizitate-agentziek zein ekoiztetxeek eskaintzen dituzten zerbitzuetan podcastaren ideia eta prozesua osorik edo partzialki landu daitezke, gidoitik hedapeneraino: idazkera, esatari edo aktoreen aukeraketa eta kontratazioa, produkzioa, grabazioa, edizioa, sareen eta proiekzio publikoaren kudeaketa, e.a.

Izan ere, honakoak dira podcast baten ekoizpena kanpoko enpresa bati eskaintzearen abantailak zenbait adituren hitzetan:

Giza eta teknika bitartekoen optimizatzea. Irratiak ez diren enpresen kasuan, ekipamenduak erosi edo alokatu beharrean, ekoiztetxeak edo soinu-estudioek eskaintzen dituztenak erabiltzea. Podcast bat ekoizteko tresneria eskuragarria bada ere, produktu profesionalak lortzeko inbertsioa beharrezkoa da. Giza-bitartekoak kanporatzeak ere badakar inbertsio txikiagoa lantaldean eta, beraz, gastuen murrizketa. Irratien kasuan, bertan ekoitziriko saioak ez ezik, berezkoak egiten direnean, ohiko lantalde eta ekipamenduak eznahikoak izan daitezke eskaintza zabal bati aurre egiteko.
Komunikazio-enpresak ez direnei aditu eta profesionalen laguntza eskaintzen diete agentziek eta ekoiztetxeek; lan horren zama ere kentzen zaie beste zereginetan ari diren ekoizleei.
Publiko edo target zehatzei egokituriko produkzioa egiteaz gainera, saioak izan duen harrera aztertu daiteke, baita beharrezko aldaketak proposatu ere. Kanpoko arduradunek horren erantzukizuna bereganatzen dute, eta errendimenduaren analisia aurkeztu behar dute, emaitzen kontua alegia. Enpresatik kanpoko eragilea podcast baten hedapenaz arduratzen bada, ikusgaitasuna emateko estrategiak kontuan hartuko ditu ahal den entzulego kopuru handienera heltzeko.

Hala ere, kontuan hartu behar da kanpoko ekoizpen horrek eragin negatiboak izan ditzakeela, prozesua hirugarrenen eskuetan geratzen baita. Komunikabide publikoen kasuan, azpikontratazio politika batek giza-baliabideen eta lan baldintzen okertzea ere ekar ditzake.

2. Ikerketaren lagina eta metodologia

Ikerketa honetan bide ezberdinak jorratu dira ikergaia -enpresek hirugarrenentzako egindako podcastak- identifikatu eta zerrendatzeko. Alde batetik, EITB Podkast atarian erraz identifikatu dira ikus-entzunezko ekoiztetxeek egindako saioak, horrela adierazten baitira kredituetan. Horietaz gain, ikus-entzunezko enpresetan aurkezturiko portfolio edo lanen erakusketak iturri gisa erabili dira eta Jaurlaritzaren direktorioan agertzen diren produktoreen katalogoak miatu dira. Zerrendatze horretatik kanpo geratu dira, berriz, Elhuyar bezalako elkarteek, antzerki-taldeek, eskolek, erakundeek edota norbanakoek egindako saioak, baita lankidetzan egindakoak ere. Hori kontuan hartuta, 51 podcast zerrendatu dira.

Zailagoa izan da, zalantzarik gabe, podcast korporatiboen ekoizpenaren inguruko informazioa lortzea, ia kasu guztietan enpresa edo erakundea agertzen baita egile gisa. Kontratu publikoei dagokienez ez da zorte hoberik izan; adibidez, Eusko Jaurlaritzako Ura Agentziaren Tantak Podcasten inguruko informazio publikoari dagokionez, Onda Vasca irratiari esleituriko emisio-kontratuaren kostea baino ez da topatu gobernuaren 2023ko publizitate-inbertsioaren txostenean3. Azterketa honetatik kanpo geratu dira unibertsitateen podcast korporatiboak, trataera berezia merezi dutelakoan.

Orotara, 16 podcast korporatibo aztertu dira, eta horren analisi deskriptiboa eskaintzen da, egoeraren lehenengo hurbilpen gisa. Izan ere, aditu eta publizista askoren arabera, bi negozio-lerro hauek hastapenetan baino ez daude oraindik eta hurrengo urteetan garatuko direla aurreikusten dute. Hori dela eta, etorkizunari begirako proposamenak egingo dira ondorioen atalean.

3. Ekoiztetxeak podcast industrian

Zenbait adituren ustez, telebistaren industrian eman zen fenomeno bera badator irratira: estudioetatik kanpoko ekoizpenen kontratatzea, alegia. Egia esanda, irratian -bereziki kate pribatuetan- beti existitu izan da freelance gisako esatarien kontratazioa, edo irratsaio batetako talde osoaren mugitzea kate batetik bestera, zenbaitetan izena, lantaldea eta publizitatea, dena batera eramanda. Podcast industriaren gorakada eta horrek ekarri dituen plataformen ugaritzea dela-eta, gero eta beharrezkoagoa da berezko saioen ekoizpena, eta horrek eragile berrien sorrera ekarri du.

Rafael Galán ikerlariak bere tesian aurreratzen duenez, ohiko irratiak ez dira jabetu Interneten bidez edukiak eskaintzeko indarguneez, «eta gerta liteke ekoiztetxe independente eta edukien sortzaileen eta irrati-industriaren arteko sinergiak sortzea, telebistaren kasuan gertatu den bezala» (2021: 107). Bestalde, Miguel Angel Ortiz Sobrino adituaren gogoeta jasotzen du eta honek baieztatzen du irratiak, beraiek egindako irratsaioez gain, kanpoko ekoiztetxeek sorturikoak ere jasoko dituela, eta horrek ezagutzen dugun irratigintza aldatuko duela, telebistan gertatu zen bezala (Ibidem).

2021ean Podimo podcast plataformak4 iragarri zuen espainiar estatuko 30 ekoiztetxe hasiko zirela lanean plataformarako berezko edukiak egiten, eta justifikatzen zuen ikus-entzunezko enpresa horien jauzia entzuleen eskaerarekin. Beste aldetik, ibilbide laburra izan bazuen ere, 2022an Atresmedia komunikazio taldeak Sonora ordainpeko audio-plataforma abiatu zuen, entretenimenduzko industrian audio-eskaintza zabal bat eskaintzeko asmoz.

Horretaz gain, 2024ko abuztuan Dircomfidencial egunkariak5 azaltzen zuenez, RTVE Audio atalean ekoizpenak kanporatzeko bidea ireki zen. EITBk, berriz, 2021eko apirilean EITB Podkast ataria iragartzearekin batera, kanpora ateratako audio-produkzioak6 aurkeztu zituen, haien artean Ulu Mediak ekoitzitako Barruan Gaude elkarrizketa saioa eta Artxipelagoa fikzioa.

EITBren webgunea 1996. urtean zabaldu zen eta hasiera horretan eduki estatikoak ematen hasi ziren arren, garapen digitala nabaria izan da eta hasieratik jarri dira edukiak Interneten eskuragarri. Nahieran izeneko atarian egon dira emitituriko edukiak eta 2021etik aurrera, baita EITB Nahieran aplikazioan ere. Esan bezala, urte berean, EITB Podkast ataria martxan jarri zenean, irratsaio batzuen audioak eskaintzeaz gainera, euskarri berri horretarako propio ekoitziriko saioak iragarri zituzten arduradunek.. Aurkezpen-ekitaldian bertan, euskarazko podcastgintzan erreferente izateko xedez jaio zela aitortzeaz gainera, beste ekoizleekin batera egiteko asmoa azaldu zuten komunikabide publikoko bozeramaleek: «halako audioak ekoizten hasi diren eragileak, baina beti ere eduki zehatz eta zenbatuak (…). Aliantzak eraiki nahi ditu EITB Mediak proiektu honekin, euskarazko edukien biltoki izan eta eskaintza oparoa eta anitza osatzeko» (EITB 2021).

Dena den, produkzio batzuen kanporatzea ez da berria euskal irrati publikoan; esaterako, 2000. urtean Euskadi Irratiak REC grabaketa estudioak egindako Babilonia irrati-nobela eskaini zuen, Joan Mari Irigoienen eleberrian oinarritua eta Harkaitz Canok irratirako egokitua. 2002an, berriz ere RECen eskutik, Hotzikarak eskaini zuen Gaztean, eta aurretik Gure Eguneroko Ogia Euskadi Irratiko goizeko magazinean. Berritasuna da, ordea, fikzioa ez diren edukien ekoizpena bertako langileak ez direnen eskuetan utzi izana eta, zalantzarik gabe, hori lotuta dago podcast plataformen sorrerarekin, non ohiko programaziotik kanpoko edukiak eskaintzen diren.

2021ean abian jarri zenetik, EITBk hainbat podcast eskaini ditu audio-ekoizle eta kultur eragileen arteko lankidetzan. Arte eszenikoetatik, besteak beste, Hika Teatroak, Artedramak, Axut!-ek, Dejabu antzerki taldeak, Dantzerti eskolak, edo Anodino Teatroa eragileek zenbait lan ekoitzi dituzte kate publikorako. Ekoizle independenteei dagokienez, Inko Martin, Jabier Muguruza, Ibon Agirre, Martin Ibarrola, Xabi Payá edota Garazi Urkolaren lanak ere daude entzungai, azken hauek Tabakalerarekin batera antolaturiko Audiogile Berriak izeneko lehiaketan irabazle izan ziren The Rigor Mortis eta Enkantea saioekin. Radio Vitoriak antolatzen duen Carlos Pérez Uralde irrati-antzerki sariketan irabazitako lanak ere entzungai daude. Elkarteak ere aritu dira ekoizle moduan, Piszifaktoria Ideien Laborategia, kasurako.

Aipamen berezia merezi du Elhuyar Fundazioak7 ekoizle gisa egiten dituen lanak. EITBrekin elkarkidetzan 25 urte bete dituen Teknopolis telebista saioa eskaintzen du ETB 1en eta 2n, eta Norteko Ferrokarrila eta Ekosfera Euskadi Irratian. Horretaz gain, hainbat podcast ekoizten ditu: Uhin Ultramoreak eta Sustraia EITBrentzat, EHU Ekinean EAEko unibertsitate publikoarentzat eta, Donostia Kulturarekin batera, Emakume Zientzialarien Argitan zikloko elkarrizketak jasotzen dituena.

Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazioaren 2025eko aurrekontuen proiektuan8 jasotzen denez, EITBren egitasmo garrantzitsua izango da Gure Audioak (GUAU) izeneko plataforma; kalitatezko edukia lortzeko asmoz jasotzen da: «podcastaren kanpoko produkzio-lerro bat finkatu behar da, batik bat euskarazkoa». Horretarako inbertsioa bikoiztea aurreikusten du erakunde publikoak.

Azterturiko saioetako erdiak baino gehiagok (% 55) solasaldi edo elkarrizketak eskaintzen dituzte eta ia laurdenak (% 24) fikziozko ekoizpenak dira. Hau da, joera orokorrarekin bat datorren eskaintza egiten dute euskal ekoizleek, hau da, ahozko hitzetan oinarrituriko narrazioek eta kontakizunek pisu handia dute formatu nagusien artean. Aipatu behar da, ohiko irrati-generoak erabiltzen dituzten podcastak (albisteak, kronikak, erreportaiak) komunikabideek beraiek eskainitako irratsaioen edo atalen grabaketak direla gehiago berezko saioak baino. Beste aldetik, fikzioak, dramatizazioak exijitzen dituen bitartekoak direla-eta, historikoki mota horretako ekoizpenak (irrati-dramatikoak) kanporatzeko ohitura handia egon da edo, besterik gabe, ez dira maiz egin, kosteak direla-eta. Zentzu horretan, esan dezakegu une honetan podcastak direla-eta, genero dramatikoaren berpizte bat dagoela.

Gaiei dagokionez ere, kultura eta gizarte gaiak jorratzen dira nagusiki. Informazioa edo aktualitatea ez da podcast formatuetan eskaintzen, ohiko komunikabideek lantzen dutelako eta, ematekotan, dokumental edo sakoneko erreportajeak dira. Kirol saioetan ere, bereziki, parriletan sartzen ez diren eduki bereziak edo mainstream ez diren kirol edo kategorien (emakumezkoen kirola kasu) inguruko saioak uzten dira ekoiztetxeen eskuetan, gainerakoak erredakzioetan eta zuzenean lantzen baitira.

Zientzia eta teknologiari dagokionez, aipatu behar da azterketa honetan ez direla sartu Elhuyar Fundazioak zein unibertsitateek (NUP eta EHU bereziki) ekoizten dituzten podcastak; hala ere, badago interesa gai horiekiko (eta osasunarekin loturikoekiko) eta eskari horri erantzun behar diote ekoizpenek.

Hizkuntzari dagokionez, % 68,6 euskarazko produkzioak dira, eta % 13,7, berriz, euskaraz zein gaztelaniaz eskaintzen dira. Azpimarratu behar dira gaztelania hutsean eskaintzen diren bi saio euskarazko saioen itzulpenak direla: migrazioa hizpide duen El muro invisible, Harresia ikusezina podcastaren gaztelaniazko bertsioa da; eta Holobiontea euskal produkzio arrakastatsuaren ondoren, EITBk eta Ulu Mediak gaztelaniazko produkzioa aurkeztu zuten Madrilen, espainiar estatuko merkatuan zabaltzeko asmoz. Beste aldetik, komunikazioaren inguruan Arro Comunicación agentziaren saioak ere gaztelaniaz ematen dira.

Bideopodcastek oraindik ez dute pisu handia eginiko eskaintzan, baina badaude formatu hori aukeratzen dutenak: Zirriborrok ekoitziriko Lay Day, Café Valparaíso, BaDAbil!, On Time ekoiztetxeak egindako Nerabeen Garraxia, Benetan Zabiz eta Klixka Mediak ekoizten duen Iufi!.

Iraupenari dagokionez, denetariko saioak badira ere, ia ez dago ordubete baino gehiago irauten duen saiorik, eta solasaldietan oinarrituak dira luzeenak; umeentzako fikzioak, berriz, laburragoak izan ohi dira. Atal kopuruari dagokionez, ez dago homogeneizaziorik eta zenbait gairen inguruan saio bakarra dago, adibidez, Jose Antonio Ardanza lehendakariaren inguruan; eta Iribar Atezaina bi atalek osaturikoa da. Beste kasu batzuetan, berriz, denboraldiz denboraldi jarraitzen dute, eta dagoeneko 50 atal baino gehiago daude entzungai, esaterako Benetan Zabiz! podcastarenak, (Gaztea-ko saio baten atal moduan jaio zena). Beste batzuk, berriz, bidean geratzen dira, Ahots Kooperatiboak podcasta kasu, momentuz emakume kooperatibisten inguruko atal bakarra argitaratu duena. Hori baita mota honetako audio-ekoizpenek duten beste abantaila bat irratsaioekiko, denboraldiak molda daitezke, baita atalen kopurua mugatu ere, telebistan bezala, publikoaren harreraren arabera.

EITB da euskal ekoiztetxeen bezero nagusia, eta gehiago dira erakunde publikoek erositakoak. Esan bezala, Ulu Media bezalako enpresak Euskal Erkidego Autonomotik produkzioak eskaintzeko bidean, gaztelaniazko produktuak eskaintzen ditu, horien artean Orbita Laika podcasta, K2000 ekoiztetxeak egindako izen bereko telebista saioan oinarrituta. Hasierako atalean esan bezala, hori da espainiar estatuko audio-ekoiztetxeen mapan Dosdoce aholkularitzak jasotzen duen euskal ekoizle bakarra.

Irrati bakar bat agertzen da ekoiztetxe baten produktuaren erosle moduan, Korima Films delako enpresak bi podcast egin baititu Naiz irratirako. Hala ere, adituen aurreikuspenak betetzen badira, eta parriletan agertzen ez diren berezko edukiak landuko dituzten heinean, gero eta konbergentzia handiagoa egongo da komunikabideen eta ekoiztetxeen artean.

4. Podcast korporatiboak

Audioaren erabilera komunikazio korporatiboan edo produktuen/zerbitzuen publizitatean ez da fenomeno berria, Clara Gustafssonek (2015) sonic branding kontzeptua erabiltzen du eta markari loturiko soinuaren garrantzia azpimarratzen du, ez soilik kontsumitzaileari lotua, baizik eta markaren irudiarekin harremanetan ere. Teresa Piñeiro-Oterok (2015) audiobranding kontzeptua erabiltzen du soinu eta marka baten arteko lotura azaltzeko, bereziki hiru arlotan: publizitatean (jinglea); markarekin loturiko soinu-bandan (audio-logo gisa) eta musika-artista edo ekitaldiekin harremanetan (festibalak kasu). Horretaz gainera, irrati korporatiboak aipatzen ditu audio branded content estrategia moduan, eta bi motako irratiak bereizten ditu: markek edo antolakundeek bultzaturikoak eta Kischinhevskyk irrati kustomizatuak deiturikoak, antolakundeen eta komunikazio-taldeen elkarkidetzatik sortuak (Kischinhevsky 2013, Piñeiro-Oterok aipatua: 2015, 676). Era berean, barne- eta kanpo-komunikazioari loturiko irratiak sailkatzen ditu; lehenengoak, langileei zuzenduriko eduki informatibo eta musikalak eskaintzen ditu; kanpo-komunikazioarekin lotutakoa, aldiz, «publikoarekin bide komunikatibo osagarria da, zeinak marka edo antolakundearen baloreei loturiko entretenimendu eta informazio edukiak eskaintzen dituen» (Piñeiro-Otero, 2015: 676).

Bere aldetik, Francisco Sánchezek (2010) lau irrati korporatibo mota bereizten ditu: Brand Radio edo markarekin loturikoa, In Store Radio edo merkatalguneetan eskaintzen den hari musikala, Staff Radio, edo Piñeiro-Oterok barne-irratia deiturikoa, eta Irrati Instituzionala edo erakunde batek bultzaturikoa.

Toni Sellasen ustez (2018), irrati korporatiboaren hurrengo pausua litzateke podcast korporatiboa, podcastgintzaren garapenarekin lotuta. Izan ere, publikoak podcastarekiko duen interesa gero eta handiagoa denez, eta ekoizteko merkea denez, oso tresna erakargarria bihurtzen da branded-content estrategiaren barruan.

Ildo berean, sektoreko profesionalek ere nabarmentzen dute podcasten erabilera publizitate-kanpainetan; esaterako ACAST podcasting enpresako Yann Thébault-ek 2024ko urrian Paris Podcast festival Pro jaialdian9 azpimarratu zuen iragarleek eta sortzaileek gero eta gehiagotan aukeratzen dutela podcasta beste hedabide edo euskarri tradizionalagoen aurrean, eta, ondorioz, formatua kontsolidatu dela publizitate briefing-etan.

iVoox-en behategiak argitaraturiko10 datuen arabera, 2023an gaztelaniaz ekoitzitako podcasten % 6,37 korporatiboak edo branded content delako saioak dira. Bestalde, gaiei dagokienez, honakoak nabarmentzen ditu: erantzukizun sozial korporatiboa, entretenimendua, iragartzen den marka kokaturiko sektoreko gaurkotasuna, bere publikoari zuzendutako formakuntza edo dibulgazioa eta berrikuntza.

Oliver Thuillas eta Louis Wiartek (2023) azaltzen dutenez, eduki korporatiboa eskaintzen duten podcast-ak eskatzen dituzte mota guztietako enpresek (banketxeak, aseguruak, automobilak, etab..), eta horrek negozio-lerro bat ekarri du publizitate-agentzia edota audio-edukiak sortzen dituzten ekoiztetxeentzat.

Irratien kasuan bezala, Oliver Thuillas eta Louis Wiarteren esanetan, bi motako ekoizpenak eskaintzen dira zuzendutako publikoaren arabera. Enpresen kanpo-komunikaziorako podcastak «elkarrizketak eta lekukotasunak, narrazio bilbe batean oinarritutako fikzioak, egunerokotasunaren kronikak, ofizioaren giderrei buruzko erreportajeak, horiek dira enpresek kontsumitzaileengana hurbiltzeko erabilitako formatu nagusiak» (Thuillas eta Wiarte, 2023: 96). Barne-komunikaziora zuzendutakoak, berriz, «lankideei informatzeko eta ezagutzak helarazteko eginak dira, baina baita haien enpresa espiritua eta kide sentimendua garatzeko ere» Hori dela eta, «egiten diren podcastek, besteak beste, enpresaren ekintzei buruzko argitasun bat ematen dute, aniztasunari, inklusioari eta gizarte eta ingurumen erantzukizunari dagokienez, eta kolaboratzaileen esperientzien lekukotasun eta banaketetan oinarritzen dira. Soinu eskaintza horien bidez, enpresak bere diskurtsoa gizarteratu nahi du eta bere langileekin dituen loturak sendotu, harreman giro on bat eraikitzeko» (Thuillas eta Wiarte, 2023: 96).

Noelia García-Estévez eta Manuel J. Cartes-Barrosoren hitzetan (2022:3) branded podcastaren bidez markek ez dute publizitate hutsa egin nahi, baizik eta bezeroen gustukoak diren istorioak kontatu, markaren identitatearekin bat egiten duten balioak transmititzeaz gainera. Kontakizun horiek ez dute zertan markak saltzen duen produktu edo zerbitzuarekin bat egin behar.

Zenbaitetan, «marka zuri» baten atzean ezkutatzen da marka kontratatzailea. Aditu hauen esanetan «Ekoizleak eskatzen duen enpresaren neurrira lan bat egiten du eta horren mesedetan ezabatzen du bere sinadura, eta ofizialki podcasta sinatzen duena enpresa da» (Thuillas eta Wiarte, 2023: 96). Horren adibidea dugu, esaterako, Laboral Kutxak argitaratzen duen podcasta; Laboral Irratiak sinatuta, Euskal Herriko pertsona ezagunak elkarrizketatu ditu 2021. urtetik (19 gizon eta 9 emakume).

Nagore Garcia komunikazio aholkulariaren blogean Olga Grande11 erakundeen komunikazioan adituak azaltzen ditu komunikazio korporatiboko euskarri moduan podcastak eskaintzen dituen bost abantaila: (1) erosotasuna, edozein une eta tokitan entzun baitaiteke; (2) balio-edukia, produktu edo zerbitzu baten saltzetik harago, markarekin loturiko balioak saltzen dituelako, eta, horregatik, garrantzia handia du istorioak azaltzeak, giza-faktoreak; (3) denboraz-kanpokotasuna, hau da, gaiak eta grabaketak ez dira gaurkotasunarekin lotuta egon behar eta gorde daitezke egoki denean emititzeko; (4) komunitatea eraikitzea, gustu edo interesen araberako entzule-komunitateak sortzen baitira, eta (5) baliabideen optimizazioa, podcastak bideo-mota ezberdinen (reel direlakoak kasu), sare sozialen eta beste euskarrien erabilerarekin bateragarriak baitira.

Toni Sellas, Laura Martínez eta Juanma Ortega adituen arabera ezberdintasun nabariak daude irratiko ohiko babesletzan eta branded podcast delakoaren artean, taula honetan jaso zuten bezala (2021: 156):

Aditu hauek jasotzen dutenez, aukerak anitzak dira: «informaziozko edo entretenimenduzko planteamendua. Lehenengo kasuan, podcastak markaren edukiak erabil ditzake (adituak, arrakasta-kasuak, produktuak, ikerketa, staff-ari egindako elkarrizketa instituzionalak, etab.), eta modu entretenigarrian erakus ditzake, entzulea produktu, balio, informazio eta abarren agindu-emaile izan dadin. Nitxo-edukia duen marka espezializatuko produktua izan daiteke. Entretenimendua aukeratuz gero, soinu-fikzioan, serialetan, dokudrametan eta abarretan murgildu daiteke (...) Barne-komunikazioko produktu bat izatea aukeratzen badu, generoak eta formatuak bilduko dituen hibrido bat hauta dezake, enpresan aldebiko komunikazioa sortzeko, kohesiorako, barne-elkarrizketa errazteko edo bezeroengana proiektatzeko» (Sellas et alter: 2021, 157).

Publizitate- edo komunikazio-agentziak ekoizpen-prozesu osoaz ardura daitezke edo alde teknikoena (grabazioa eta edizioa) ekoiztetxe edo soinu-enprea batekin kontratatu. Adibidez, irratirako edukietan espezializaturiko Formato Podcast ekoiztetxeak podcastak egiteko aukera eskaintzen die enpresei; beste askok bezala hiru aukera edo pakete eskaintzen ditu:

ekoizpena edo alde teknikoan soilik laguntza behar dutenei zuzendutakoa: grabaketa, soinu-teknikaria, grabaketari buruzko aholkularitza, edizioa eta kanalak aukeratzeko laguntza.
sormen pack-a delakoan, aurrekoari gehitzen zaio «podcast-en kontzeptua», publikoaren eta edukiaren definizioa, gidoiaren eraketa, esatari eta gonbidatuan bilaketa eta estudioko zein urrutiko grabaketa.
hedapenaren aukeraz baliatuz gero, aurreko guztiaz gain, zabalpen-plana eratzen du ekoiztetxeak, baita ahal den entzule-kopuru handienera heltzeko publizitatea zein analisia eta hobekuntza jarraitua.

Bere aldetik, Idea Sonora ekoiztetxean antzeko eskaintza iragartzen dute: «(…) grabazioaz bakarrik arduratu gaitezke, edo, nahiago baduzu, dena gure esku utz dezakezu. Gidoia idatzi, esatariak edo aurkezleak bilatu, musika originala sortu, edo emanaldia edozein audio eta bideo plataformatan egin. Formatu anitzeko plato berezi bat dugu, podcast mota bakoitzera egokitzen dena»12.

Azterturiko podcast korporatiboak 2022-2024 epealdian argitaratu dira; horietako batzuek denboraldi bat baino gehiago izan badute ere, gehienek, berriz, ez dute data edo maiztasun zehatzik; horiek, bereziki, enpresa edo erakundearen webgunean entzun daitezke, nahiz eta iVoox, Spotify edo ohiko podcast plataformetan ere aurki daitezkeen.

Hizkuntz erabilerari dagokionez, ez dago euskara hutsez eskaintzen den podcast korporatiborik. Etxepare Institutuaren Basque delakoan, euskarazko elkarrizketak oinarri, ingelesez bikoiztuta eskaintzen dira, helburua euskal kultura nazioarte mailan hedatzea baita; gainerakoetan, berriz, gaztelania da nagusi (% 37,5ean euskaraz zein gaztelaniazko edukiak topa ditzakegu). Ildo horretan, Laboral Kutxaren eta Begoñazpi Ikastolaren podcastetan hizkuntzaren erabilera edukia edo elkarrizketaturiko pertsonaren arabera ere aldatzen da; gainerakoetan, berriz, euskarazko bertsioa gaztelaniazkoaren itzulpena da, Nafarroako Gobernuak 2022an argitaratu zuen Euskarabidearen Euskara aleka/Ecos del Euskara delako saioaren kasuan izan ezik.

Formatuari dagokionez, elkarrizketa eta solasaldiak dira gehien erabiltzen diren generoak: adituak gai bati buruz hitz egiten, esaterako, Nafarroako Clínica Universidad de Navarra edota Euskalmeten Troposfera saioetan; edo pertsona erreferentzialak beren esperientzia azaltzen, Mondragon taldeko Laboral Irratia edo TULankide podcastetan, adibidez; Fundación Industrial Navarra delakoak eta Iberdrolak, aldiz, mahai-inguruak antolatu dituzte gai ezberdinen inguruan.

Edukiei dagokienez, aipatu beharra dago gehienetan enpresak edo erakundeak duen ekintza nagusiarekin loturiko gaien inguruan ari direla azterturiko podcastak, horren salbuespen nabariena dugu Laboral Kutxak eskainitako elkarrizketen sorta, euskal kultura eta gizartean erreferentzialak diren pertsonen testigantzak jasotzen baitira; Eroskiren kasuan, berriz, ongizatearekin loturiko aholkuak eskaintzen diren pertsonen hizketaldiak eskaintzen dira. Berrikuntza, lidergoa, marketina eta ekintzailetza maiz lotzen zaizkie enpresa eta teknologiaren alorreko markei (TULankide, Innobasque edo BSK taldearen kasu), eta jasangarritasuna, esaterako, Ihobe, Iberdrola edo URA agentziarekin erlazionatuta. Azken honetan, gainera, uraren erabilera egokiaren inguruan ari dira. Begoñazpi Ikastolako Barrikuntzaren Arbelan hezkuntza da gai nagusia, eta Nafarroako Clínica de Navarra delakoan, berriz, osasuna.

Aparteko aipamena egin nahi diot Santurtziko Data Comunicación agentziak 2021 eta 2022 urteetan argitaratu zuen podcastari, Datatá, zeinaren marka eta komunikazioaren sektorearekin loturiko edukiak eskaintzeaz gainera, podcast korporatiboaren aukerak ere aurkezten dizkie balizko bezeroei. Azpimarratzekoa da, ohiko bideez gainera, komunikazio-atari edo plataforma berezietan duen ikusgaitasuna.

Euskadiko Kooperatiben Kontseiluaren Ahots Kooperatiboak-en kasuan, podcast bakarra argitaratu zuten Martxoaren 8aren inguruan, kooperatiben mugimenduan emakumeen papera azalduz. Izan ere, genero ikuspegiaren aldetik, podcast gehienetan emakumeen ahotsak ager daitezen ahalegina dagoela esan daitekeen arren, nabaria da enpresa eta teknologiarekin loturiko gaietan gizonezkoen presentzia nabarmen handiagoa dela; esaterako BSK taldearen Con Arraigo saioaren 9 ataletan hiru emakume elkarrizketatzen dira (% 33) edota Fundación Navarrak antolaturiko 11 mahaietatik zazpitan (% 64) ez dago emakume gonbidaturik eta bakar batean daude bi emakume eta gizon bakarra (gainerakoetan, alderantzizko proportzioa ematen da). Data Comunicación agentziaren Datatá saioetako 60 ataletan soilik % 25ean (15 atal) elkarrizketaturiko aditua emakumea da. Eroskiren La Vida Más Fácil saioan, berriz, protagonista guztiak emakumezkoak dira, hau da, zaintza eta bizitzarekin loturiko gaien inguruan. Osasunaren inguruan ari den Clínica de Navarraren kasuan, 11 medikuetatik soilik 2 emakumezkoak dira (% 18), baita testigantza ematen duen paziente bakarra ere. Basquen elkarrizketatutako bost kultur eragileetako lau (% 80) dira andreak.

Metodologia atalean aurreratu bezala, zaila izan da jakitea nork ekoitzi duen podcast bakoitza, enpresak berak sinatzen baitu berezko gisa. Basqueren kasuan, Ulu Media ekoiztetxeak sinatzen du, eta estudio bera dago Ahots Kooperatiboak saioaren atzean, eta Con Arraigo Kòmo komunikazio korporatiboko enpresak BSK taldearentzat egindako podcasta da, eta Arro Comunicación delakoak sinatzen du Barrikuntzaren Arbela; Eroskiren La Vida Fácil delakoak El Correo egunkariaren sinadura ere badu.

Iraupenari dagokionez, denbora-neurri homogeneorik ez dagoela ondorioztatu arren (ez saio guztiak kontuan hartuta ezta atalez atal ere), gehienek 20-30 minutu inguruko tarteak eskaintzen dituzte; Con Arraigo delakoak ditu atal luzeenak, ordubete ingurukoak, eta 30-60 minutu tartekoak dira Berdean/En Verde eta Iberdrolak eskainitakoak. Beste aldetik, irrati-pilula antzekoak dira Euskara aleka, Tantak edo Innobasque podcastenak, 10 minututik behera irauten baitute.

Azterturiko podcast guztietatik bakarra da bideopodcasta, Euskalmeten Troposfera delakoa, alegia; gainerakoan eduki guztiak audioak dira.

5. Ondorioak

Hego Euskal Herrian, espainiar estatuan bezala, gero eta gehiago dira podcast ekoizpenak zerbitzu-karpetan dituzten ikus-entzunezko industriako enpresak. Badaude audio-produkzioan espezializatuak, Ulu Media da horren kasu aipagarriena, baina gehienak telebista edo ikus-entzunezko arlotik audio-produkziorako jauzia eman dutenak dira, beren portfolioan entzunezko ekoizpenak erakutsiz. Hala ere, esan beharra dago, telebistarako edukiak egiten dituzten gehienek bideopodcast formatua lantzen dutela, esaterako Zirriborro, Klixka Media edo On Time kasu.Publizitatean ere podcast korporatiboak edo branded podcastak sartzen ari dira euskarri moduan, eta ia komunikazio-agentzia guztiek barneratu dute besteekin batera, zenbaitetan euskarri osagarri moduan.

EITB komunikabide publikoa da sektoreko eragile edo sustatzaile nagusia. Ildo horretan, GUAU plataformaren sorrerak ekar dezake sektorearen bultzada, bereziki euskarazko ekoizpenak egiteko orduan. Irekian eskainiko direla-eta, audio-proposamenen erakusleihoa izan daiteke. Dena den, ikusteko dago zein izango den garapena hurrengo urtean, aditu batzuk gelditze bat somatzen hasi baitira.

Bestetik, etorkizunari begira, plataforma horretan euskal podcastgintza osatzen duten beste eragile askok (hirugarren sektoreko irratiek, euskal komunikabideak, kultur elkarte eta eragileek…) izango duten tokiak ere eragina izango du audio-edukien eskaintzan, baita podcast industrian ere.

Hizkuntzari dagokionez, ekoiztetxeek egindako podcastetan euskara nagusi dela aurkitu den moduan, azterturiko euskal enpresa eta publizitatean, ordea, gaztelania erabili da nagusiki, eta gure hizkuntza erabili den kasuetan, eduki elebidunak eskaini dira. Esango nuke, hori badela publizitatean oro har ematen den tendentzia baten isla. Azpimarratzekoa da administrazio publikoen ardurapeko zenbait erakundek, Euskalmet edo Innobasque kasu, gaztelania hutsean ekoitziriko edukiak eskaintzen dituztela, publiko euskaldunari muzin eginez.

Edukia eta formatuei dagokienez, azterturiko saioetan nabarmentzen da joera nagusiarekin loturiko aukera, solasaldian edota narrazioan oinarritutakoak baitira erabilitako genero ohikoenak, eta gizarte, kultura eta osasunarekin loturikoak dira nagusi eskaintza orokorrean; lidergoa, ekintzailetza eta berrikuntzaren balioak ordezkatzen dituzten pertsonak eta ekintzak maiz agertzen dira publizitate audio-ekoizpenetan.

Lan honetan lehenengo hurbilketa bat egin nahi izan da, eta egoeraren ikuspegi orokor bat eman, hurrengo urteetan, eta bereziki, EITBk GUAU plataforma abian jarri ondoren, harrerari buruzko datu kuantitatiboak egongo direlakoan. Izan ere, une honetan podcast fenomenoaz edo boom delakoaz hitz egiten bada ere, ez dago baieztapen hori sostengatzen duen azterketa sakonik, ez bada eskaintza zabal bat dagoela. Dena den, podcasten errealitatera gerturatu ahala, asko dira agertzen diren hutsuneak: maiztasunik gabeko saioak, denboraldia iragarri ondoren aurreikusitako atalak eskaintzen ez dutenak, edo eskaintzaren uholdean ikusezinak direnak. Hala ere, tendentzia batzuk sumatzen dira, ikusi beharko dira zeintzuk baieztatzen diren.

Beste aldetik, podcast bat ekoizteak beste komunikazio produkzioek baino bitarteko eta inbertsio gutxiago eskatzen duenez, asko dira «moda» horretara gehitzen ari diren norbanako, erakunde, talde, elkarte eta abarrak. Izan ere, euskarazko zein Euskal Herritik egindako eskaintza oso zabala baita.

6. Bibliografia eta mediateka

Analizy (2024): Hottest Podcast Statistics & Trends, https://analyzify.com/hub/podcast-statistics-trends.

Atresmedia (2022): Nace SONORA, la gran plataforma de entretenimiento en audio en español, https://www.atresmediaformacion.com/nace-sonora-la-gran-plataforma-de-entretenimiento-en-audio-en-espanol/, 2022/09/21.

Calliopé (2024) Créer son podcast : production Interne vs Externe ? https://www.calliope-agency.fr/cafe-de-laudio-blog-podcast/creer-son-podcast-production-interne-vs-externe.

Cascajosa, Concepción eta Sánchez, Elena (2024) RTVE abre a las productoras una nueva vía de contratación a través de los podcasts, https://dircomfidencial.com/medios/rtve-brinda-a-las-productoras-externas-una-nueva-via-de-contratacion-a-traves-de-los-podcasts-20240812-0405/, 2024/08/12.

Dosdoce (2024): La industria del audio en español crece un 75% en un año, https://www.dosdoce.com/2024/01/25/la-industria-del-audio-en-espanol-crece-un-75-en-un-ano/ , 2024/01/25.

EAEko Administrazioa, Ogazun eta Finantza Saila (2025) EAEko aurrekontuak, Kultura eta Hizkuntza Politika, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/presupuestos_cae/es_def/adjuntos/pdfs/2025A/02_Kultura_Cultura.pdf.

EITB (2018): Nola entzun eta ikusi EiTB? Erantzuna, hemen, https://www.eitb.eus/eu/eitb-taldea/osoa/5963070/eitbren-aplikazioak-telebista-eta-irratia-ikusi-eta-entzuteko/, 2018/11/02.

EITB (2020): EITB, noiznahi eta nonahi, https://www.eitb.eus/eu/eitb-taldea/osoa/7154053/noiznahi-eitb-eta-nonahi/, 2020/04/08.

EITB (2021): EITBk 25 urte bete ditu Interneten, https://www.eitb.eus/eu/eitb-taldea/osoa/8522710/eitbk-25-urte-bete-ditu-interneten/, 2021/12/19.

EITB (2021): EITBPodkast jaio da, EITBko podcast guztiak biltzen dituen ataria, https://www.eitb.eus/eu/eitb-taldea/osoa/8013516/eitbpodkast-atari-berriaren-aurkezpena-2021eko-apirilaren-29an/, 2021/04/29.

EITB (2024): EITBk «Holobionte» soinu fikzioa aurkeztu du, Madrilen, https://www.eitb.eus/eu/eitb-taldea/osoa/9621294/eitbk-holobionte-soinu-fikzioa-aurkeztuko-du-asteazken-honetan-madrilen/, 2024/11/06.

EITB (2024): EITBk eta Tabakalerak Audiogile Berriak egitasmoaren bigarren edizioa aurkeztu dute, https://www.eitb.eus/eu/eitb-taldea/osoa/9636319/eitbk-eta-tabakalerak-audiogile-berriak-egitasmoaren-bigarren-edizioa-aurkeztu-dute/, 2024/11/26

Espinosa de los Monteros, María Jesús (2020): Podcast’ de marca frente a ‘podcast’ corporativo, El País, https://elpais.com/elpais/2020/05/14/dias_de_vino_y_podcasts/1589462415_734271.html, 2020/05/14.

Eusko Jaurlaritza (2024): Memoria de Publicidad y Comunicación Institucional del Gobierno Vasco Año 2023, https://www.euskadi.eus/contenidos/noticia/xiileg_planes_departamentales/es_def/MEMORIA-PUBLI-GV-ano-2023.pdf.

Galán Arribas Rafael (2021): El Poder del Audio Digital: Radio y podcast, nuevas oportunidades de negocio, doktorego tesia, Salamanca, 2021eko abendua, https://gredos.usal.es/handle/10366/149574.

Gallardo-Camacho, Jorge eta Pulido-Núñez, Fátima (2022). «Radiophonic genres with the most audience in Spain: From waves to podcast». Techno review. International technology, science and society review, v. 11, 1, 69-87. https://doi.org/10.37467/gkarevtechno.v11.3075.

Gamir-Ríos, José; Cano-Orón, Lorena (2022). «Characteristics of the Spanish podcast sphere. Between democratization and commercial logic». Profesional de la información, v. 31, n. 5, e310505. https://doi.org/10.3145/epi.2022.sep.05.

García Sanz, Nagore (d.g.): 5 ventajas de incluir el podcast en la comunicación corporativa: https://nagoregarciasanz.com/ventajas-podcast-comunicacion-corporativa/.

García-Estévez, Noelia eta Cartes-Barroso, Manuel J. (2022). The branded podcast as a new brand content strategy. Analysis, trends and classification proposal. Profesional De La información, 31(5). https://doi.org/10.3145/epi.2022.sep.23.

Gustafsson, Clara (2015): Sonic branding: A consumer-oriented literature review. J Brand Manag 22, 20–37 (2015). https://doi.org/10.1057/bm.2015.5.

Huberman, Nicolas (2020): Externaliser la production de contenus : quels en sont les bénéfices?, https://storyforbrands.com/externaliser-la-production-de-contenus/, 2020/07/07.

Ihobe (2022): Ihobek, ‘En verde-Berdean’ podcastaren bidez, ingurumen-komunikazioaren aldeko apustua egin du, https://www.ihobe.eus/albisteak/ihobek-en-verde-berdean-podcastaren-bidez-ingurumen-komunikazioaren-aldeko-apustua-egin-du (2022-08-12).

Kamal, Fouzia (2024): Yann Thébault (Acast): «Les annonceurs intègrent le format podcast dans la majorité de leurs briefs audio», https://www.cbnews.fr/mobile/image-yann-thebault-acast-annonceurs-integrent-format-podcast-majorite-leurs-briefs-audio, 2024/10/08.

Labiano, Roncesvalles (2024). «España sigue siendo uno de los países con mayor consumo de pódcast (44% )». Sierra-Iso, Aurken; Novoa-Jaso, María Fernanda; Vara-Miguel, Alfonso eta Labiano-Juangarcía, Roncesvalles (2024): Digital News Report España 2024. Iruña, Nafarroako Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua, 142-147.

Observatorio iVoox (2023): Estado de la creación de podcast en español, https://www.ivoox.com/informes-ivoox-informe-consumo-podcast-en-espanol

Olmedo-Salar, Silvia eta López-Villafranca, Paula (2019). Análisis comparativo de podcasts y series televisivas de ficción. Estudio de casos en España y Estados Unidos. index.comunicación, 9 (2), 183-213.

Orús, Abigail (2024): La industria del podcast en España - Datos estadísticos https://es.statista.com/temas/10957/la-industria-del-podcast-en-espana/#editorsPicks.

Pedrero, Luis Miguel (2024): ¿Cómo suenan los podcasts en España? Radiografía de la producción original en las plataformas de audio en 2023, https://mip.umh.es/blog/2024/04/23/podcasts-espana-radiografia-produccion-plataformas-audio-2023/

Pedrero, Luis Miguel (zuz.) (2024): Cómo suenan los podcastsen España y Argentina. Radiografía de la producción original plataformas y productoras de audio en 2023, Fundación Antonio Nebrija, https://www.nebrija.com/catedras/observatorio-nebrija-espanol/pdf/tendencias-produccion-podcasting-EyA.pdf.

Piñeiro-Otero, Teresa (2015): Del Jingle a las Radios Corporativas, Prisma Social, núm. 14, ekaina-azaroa, 2015, 663-688; IS+D Fundación para la Investigación Social Avanzada, http://www.redalyc.org/articulo.oa?id=353744530020.

Podimo (2021): Más de 30 productoras apuestan por el formato podcast, 2021-03-10, https://podimo.com/es/blog/mas-treinta-productoras-apuestan-formato-audio-podcasts.

Rojas, Carlos (2024): La industria del podcast: el ‘boom’ de una sintonía que no deja de crecer, Vía Empresa, , https://www.viaempresa.cat/es/economia/negocio-podcast-espana-crecimiento_2198093_102.html, 2024/05/22.

Sáenz Leandro, Ronald (2024): El podcasting y la nueva ficción sonora en español: hacia una agenda de investigación intermedial, Revista Humanidades, vol. 14, 1, e56096, Universidad de Costa Rica, https://www.redalyc.org/articulo.oa?id=498075587020.

Sánchez, Francisco (2010). «Radio corporativa: la radio del futuro», Panorama Audiovisual, 2010eko irailaren 28a, https://www.panoramaaudiovisual.com/2010/09/28/radio-corporativa-la-radio-del-futuro/.

Sellas, Toni (2018): El uso del podcasting como herramienta de la identidad corporativa en la campaña del 90 aniversario de Iberia. El caso del podcast Aerolínea Momentos, Communication Papers, 2018, Vol.7 – 115. zkia, 155-170, https://raco.cat/index.php/communication/article/view/344208/435228.

Sellas, Toni, Martínez Otón, Laura eta Ortega, Juanma (2021). El branded podcast como estrategia corporativa y de marca: sentido de pertenencia, pedagogía social y posicionamiento; J. P. Olivares-Santamaria, R. Gago Gelado (Koord.). El Branded Content en la comunicación posdigital: Estructuras, aplicaciones y caos de éxito,147-168. Tirant lo Blanch.

Sergio Julián Gómez (2024) El futuro de la producción para iZen: menos «originals» y más tecnología, https://www.panoramaaudiovisual.com/2024/02/08/futuro-produccion-izen-menos-originals-mas-tecnologia/, 2024/02/08.

Thuillas, Olivier eta Wiarte Louis (2023): «Podcast natifs: de nouvelles voix à écouter», Hermès, La Revue, 92 zkia, 93-97.

Westermann, CF. (2008). Sound Branding and Corporate Voice – Strategic Brand Management Using Sound. In: Usability of Speech Dialog Systems. Signals and Commmunication Technologies. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-540-78343-5_7.

Zumeta, Gorka (2023): La plataforma ‘Sonora’ se relanza en abierto y con publicidad, https://www.gorkazumeta.com/2023/06/la-plataforma-sonora-se-relanza-en.html, 2023/06/29.

Zumeta, Gorka (2024): Datos de Spotify: El consumo de pódcast en España crece un 30% en el último año, https://www.gorkazumeta.com/2024/10/datos-de-spotify-el-consumo-de-podcast.html, 2024/10/07.

Kontsultaturiko webguneak

https://afilmtokillfor.eus/podbusters/

https://blog.laboralkutxa.com/eu/podcast-onenak

https://creators.spotify.com/pod/show/laboralirratia/episodes/Intro-eotiqj /

https://datacomunicacion.com/podcast/

https://euskarabidea.es/castellano/podcasts?g=2

https://euspodcastplay.asmoz.org/

https://ezadi.ladocena.com/demo/

https://formatopodcast.com

https://fundacionindustrialnavarra.com/podcast-fundacion-industrial-navarra/

https://globalmediaoffice.com/podcast/

https://ideasonora.com